Skip to content Skip to main navigation Przejdź do stopki

Skąd wzięli się Polacy?

Gregor Admin

Podczas badania naszych korzeni, Polska wydaje się być prawdziwą zagadką genealogiczną. Ciekawość wzbudza pytanie, skąd właściwie wywodzą się Polacy. Która linia genetyczna przeważa w naszym DNA? Czy nasze korzenie prowadzą nas do konkretnych przodków? To również stawia kwestię, ile wspólnego mamy ze Słowianami i jak nasza genetyka wpisuje się w kontekst tej grupy etnicznej.

Kobiety ubrane w ludowe, regionalne stroje – pablopicasso / Shutterstock

Rozpoczynając naszą podróż od wieków minionych, możemy sięgnąć do czasów, gdy Słowianie zaczynali swoją historię, co miało miejsce jeszcze przed V wiekiem. Kiedy przyjrzymy się ich dziedziczeniu mitochondrialnemu (mtDNA), zauważymy ciekawą zbieżność z genetyką dawnych mieszkańców Europy Środkowej. Przez setki lat przodkowie Polaków kształtowali tę ziemię, osiedlając się tu około 10 tysięcy lat temu. Jednakże, warto zauważyć, że nasze korzenie kulturowe, językowe i wartości były wówczas znacznie różne. To rodzi pytanie: Czy termin „Słowianie” powinien być postrzegany wyłącznie w kontekście dziedziczenia genetycznego, czy też ma wymiar bardziej językowy?

Współczesne mieszanki genetyczne Polaków są rezultatem licznych procesów migracji, wędrówek oraz zmieniającego się stylu życia naszych przodków. Nie możemy jednoznacznie przyporządkować naszej tożsamości jednej linii genetycznej. Analizy materiału genetycznego innych narodów ujawniają, że Polacy stanowią mozaikę różnorodnych genów europejskich. Badania wskazują na nasze korzenie zarówno w zachodnich Słowianach, jak i w Wikingach oraz Żydach. Co więcej, część Polaków niesie w sobie ślady genów pochodzących z Azji Wschodniej, południowej Syberii, a nawet Afryki Północnej. To dowodzi, że nasza historia genetyczna jest wyjątkowo skomplikowana i różnorodna.

W badaniach genetycznych mamy do dyspozycji dwa ważne narzędzia: analizę mtDNA, związanego z mitochondriami (nie mylić z midichlorianami), oraz Y-DNA, przekazywanego wyłącznie przez linie męską. Jednak rozważając przemieszczanie się naszych przodków i gwałtowne fale migracyjne, zagadnienie staje się znacznie bardziej złożone. Europejczycy wykazują pewne podobieństwa w genotypach, ale genetyka Polaków ujawnia różnorodne haplogrupy, co świadczy o ich wyjątkowym dziedzictwie genetycznym.

Profesor Bryan Sykes
Profesor Bryan Sykes

W badaniach prowadzonych przez profesora Bryana Sykesa przekonywująco udowadnia się, że większość mieszkańców Europy (ok. 95 procent) może śledzić swoje korzenie aż do siedmiu prapra-matek, znanych jako pramatki Europy. Te siedem kobiet stanowi źródło siedmiu unikalnych żeńskich linii genetycznych. Szacuje się, że te pramatki żyły w okresie między 45 a 8 tysiącami lat temu. Profesor Sykes nadał każdej z tych pramatek imię zgodnie z literami oznaczającymi ich haplogrupy w kodzie genetycznym, co pomogło nadać osobisty wydźwięk ich dziedzictwu. W przypadku wspólnych mutacji, jak na przykład grupa U, przypisywano imiona, jak Urszula.

Analizując DNA Polaków, można potwierdzić, że około 43 procent naszego dziedzictwa genetycznego pochodzi od linii H (nazywanej Heleną), około 20 procent od linii U (Urszula), oraz około 10 procent od linii J (Jaśmina). W Polsce można również znaleźć pewne wpływy genetyczne pochodzące z Azji i Afryki, choć są one rzadsze. W przypadku 4 procent Polaków zidentyfikowano haplogrupę U4a2, która jest często spotykana u Słowian zachodnich, takich jak Polacy, Słowacy i Czesi.

Należy zaznaczyć, że ogólny poziom zróżnicowania materiału genetycznego w Polsce jest stosunkowo niski. Istnieją jednak subtelne różnice, zwłaszcza województwo łódzkie i świętokrzyskie wyróżniają się nieco od przeciętnego dziedzictwa genetycznego Polaków.

Bolesław I Chrobry
Bolesław I Chrobry

Niezwykle intrygującym obszarem badań jest DNA Piastów, który został poddany analizie pod kierunkiem profesora Marka Figlerowicza we współpracy z Narodowym Centrum Nauki. W trakcie tych badań pobrano materiał genetyczny zarówno od władców, jak i czasem od ich krewnych z okresu panowania dynastii Piastów. Zakres tych badań objął okres rządów od Mieszka I do ostatnich książąt mazowieckich oraz śląskich.

Badanie DNA Piastów opiera się na analizie chromosomu Y, który stanowi niezawodne źródło informacji o pochodzeniu przedstawicieli tej dynastii. Dzięki temu, że mężczyźni z jednej rodziny dziedziczą ten sam chromosom, można stwierdzić, czy szczątki pochodzą od Piastów, czy też należą do innej linii genealogicznej. Jak się jednak okazało, wyniki analizy pokazują, że chromosom Y nie jest w pełni identyczny, co sugeruje, że próbki poddane badaniom posiadają pewne odmienności od „czystej” linii Piastów. Warto zauważyć, że to może być przełomowym momentem w projekcie, szczególnie w kontekście planowanego pobrania i analizy próbki z kości Bolesława Chrobrego.

Więcej na temat DNA, jako nośnika genealogicznych informacji, można dowiedzieć się z webinaru.

Webinar z cyklu „Genealogia dla każdego” poświęcony DNA. Jak DNA można wykorzystać w badaniach genealogicznych, jakie informacje znajdują się w naszym kodzie genetycznym, a w związku z tym – czego możemy dowiedzieć się o naszych przodkach. Gdzie i jak zrealizować takie badania. Spotkanie poprowadziła: Karolina Szlęzak

Źródła: